Coach Counsellor Reeuwijk

ADD

(Attention Deficit Disorder) 

(Waar hij/ hem/ man staat kan ook zij/ haar/ vrouw gelezen worden)

Niet iedereen met of zonder ADD is hetzelfde, zo heeft ook niet iedere persoon met ADD dezelfde kenmerken. Mensen met ADD hebben vaak veel humor en zijn over het algemeen voor de buitenwereld vriendelijk en prettig in de omgang, willen graag aardig gevonden worden. Daarbij kunnen zij bijzondere vaardigheden bezitten met betrekking tot het snel combineren van informatie en indrukken, probleemoplossend denken, creativiteit en ruimtelijk inzicht. Zij kunnen in bepaalde situaties hyperfocussen; zij zijn dan extreem geconcentreerd en zich niet bewust van wat er om zich heen gebeurt. Dit hoge concentratieniveau kan leiden tot het ontwikkelen van uitzonderlijke talenten. Omdat veel mensen met ADD een hogere prikkel-drempel hebben, zullen ze in bepaalde risicovolle en crisissituaties alerter en beter functioneren, terwijl bij andere mensen de kans op disfunctioneren dan juist toeneemt.

Ook zijn er overeenkomsten bij mensen met ADD, zoals; snel afgeleid, rusteloosheid, uitstelgedrag en impulsiviteit. Kenmerkend voor een aantal mensen met ADD is het hebben van stemmingswisselingen, net als slaapproblemen, vergeetachtigheid, ongeorganiseerdheid, grenzeloosheid, niet omgevingsbewust zijn, een ander tijdsbesef en moeite met het onderhouden van sociale contacten. Ook partner- relatieproblemen komen veelvuldig voor bij relaties waarin ADD aanwezig is bij één of beide partners, net als problemen met het handhaven van hun werk. Verder zijn mensen met ADD vaak overgevoelig voor geluids- en beeldimpulsen.

In grotere groepen kunnen zij moeite hebben om zich te concentreren op één gesprek, omdat zij zich dan ongewild blijven focussen op alle gesprekken die gaande zijn. Zij beschrijven dit soms als "het luisteren naar een gesprek op de radio, terwijl de uitzending gepaard gaat met heel veel ruis". 

Wat is ADD

Dat een volwassene ADD kan hebben, is iets wat steeds bekender wordt binnen onze samenleving. Het blijkt niet alleen bij kinderen voor te komen en een stoornis te zijn ‘waar je overheen kunt groeien’. AD(H)D betekent: Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder, oftewel aandachtstekortstoornis (met hyperactiviteit). Hyperactivity of hyperactiviteit staat tussen haakjes, omdat hyperactiviteit niet in elke verschijningsvorm aanwezig hoeft te zijn. Om kenbaar te maken dat het een volwassene betreft met deze stoornis wordt er tegenwoordig een ‘A’ achter gezet, wat voor ‘adult’ staat. Mijns inziens zou de naam 'aandachts-regulatiestoornis' (i.p.v. aandachtstekortstoornis) beter aangeven wat er aan de hand is bij mensen met ADD. 

Wetenschap

Wetenschappers zijn het nog steeds niet met elkaar eens over hoeveel varianten er precies zijn. Dit komt doordat er nog allerlei onderzoeken plaatsvinden waaruit nieuwe gegevens worden verzameld. Ook is duidelijk geworden dat niet iedere persoon met ADD van elk symptoom last heeft, of in dezelfde mate. Om toch een indeling te gebruiken, volgt hier de grootste algemene indeling die men nu gebruikt:

  • Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD)= ADHD-H (Hyperactive/ Impulsive): Hierbij is sprake van een lichamelijke onrust, waarbij men het liefst wil bewegen of iets wil doen met handen of voeten.
  • Aandachtstekortstoornis zonder hyperactiviteit (ADD)= ADHD-I (Inattentive): Bij deze variant valt er geen lichamelijke onrust waar te nemen, hierbij is de ‘onoplettendheid’ iets wat zeer naar voren komt.
  • Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit en impulsiviteit, oftewel het ADHD gecombineerde type= ADHD-C (Combined): Hierbij is sprake van zowel hyperactief als impulsief zijn én onoplettendheid! De hyperactiviteit hoeft niet altijd zichtbaar te zijn voor anderen, men is dan vooral erg druk in het hoofd.

Er is één hoofdprobleem aan te wijzen, namelijk het onvermogen om aandacht en gedrag consistent te reguleren, oftewel vast te houden. Verondersteld wordt dat de hersenen van mensen met ADD anders functioneren dan bij mensen zonder ADD. Mensen met ADD hebben een enorme gedachtestroom waardoor ze dromerig of ongeïnteresseerd kunnen overkomen op andere mensen. Door deze gedachtestroom kunnen ze zich moeilijk concentreren op de voor het specifieke moment relevante zaken. Het ‘filter’ dat relevante van irrelevante zaken scheidt, werkt minder goed. Veel mensen met ADD hebben, wanneer iets ze niet echt interesseert of pakt, moeite met zichzelf te motiveren net als met het volhouden en afronden van zaken.


Oorzaak van ADD

ADD bestaat uit een verzameling van specifieke persoonlijkheidskenmerken met een grotendeels erfelijke oorzaak. Het is geen karaktertrek of opvoedingsfout. ADD wordt door wetenschappers als een neurobiologische stoornis beschouwd: Er zijn steeds sterkere aanwijzingen dat genetisch- biologische factoren een sleutelrol spelen. Met name een tekort aan of onbalans in de aanwezigheid van twee neurotransmitters in de motorische cortex en in de prefrontale cortex van de hersenen, is kenmerkend. Bij mensen met ADD leidt deze afwijking in de neurotransmitters dopamine en noradrenaline tot aandachtproblemen, (hyperactiviteit in het hoofd) en impulsief gedrag. Een tekort aan dopamine zorgt voor minder focus en motivatie, een tekort aan noradrenaline zorgt voor lusteloosheid, minder alertheid en motivatie.

Door een gebrek aan de juiste neurotransmitters, neemt de kwaliteit en de kracht van signalen tussen onderlinge hersencellen af. Hierdoor worden prikkels die binnenkomen langzamer en minder efficiënt verwerkt dan bij iemand zonder ADD. Iemand met ADD kan daardoor moeite hebben met het maken van onderscheid tussen relevante en niet relevantie informatie. Iedere prikkel is in eerste instantie even (on)belangrijk. Daardoor kan er in het hoofd regelmatig een mist van ongeordende gedachten ontstaan. Dat is dan ook de reden dat het vaak wat langer duurt voordat informatie is verwerkt en waardoor mensen met deze stoornis afwezig of dromerig kunnen lijken.

Bij mensen met ADD zijn hyperactief en impulsief gedrag in mindere mate aanwezig, of geheel afwezig. Het komt vaak voor dat kinderen met ADHD, naarmate ze ouder worden, minder hyperactief en impulsief gedrag vertonen. Gezegd moet worden dat ADD een net even andere aandoening is dan ADHD. ADD wordt in de DSM V niet apart vermeld, terwijl dit m.i. wel terecht zou zijn. Vandaar dat ADD valt onder de noemer AD(H)D. AD(H)D komt bij mannen vaker voor dan bij vrouwen.

Hyperfocus

De chaos, slordigheid en dromerigheid betekenen niet dat iemand die ADD heeft dom is. Met de intelligentie is niets mis, deze werkt alleen anders. ADD heeft tot gevolg dat iemand, op een andere manier leert, interpreteert, herinnert, denkt, waarneemt en oplossingen bedenkt. Ondanks dat een concentratiestoornis heel vervelend is, kent deze stoornis ook voordelen. Zo kan iemand zich, wanneer ergens grote interesse voor is, hyper- focussen. Dat zorgt vaak voor bovengemidelde prestaties. Daarnaast zijn mensen met ADD vaak heel creatief en leergierig, wanneer er voldoende tijd en rust is om de informatie te verwerken en op te nemen.

Diagnose ADD

Bij veel volwassenen met ADD is de diagnose in de kindertijd niet gesteld. Sommigen herkennen de diagnose pas wanneer deze bij één van hun kinderen is gesteld. Anderen komen op het spoor van ADD door middel van gesprekken met anderen, door een partner die signaleert dat er iets niet klopt, of door openbare bronnen, zoals bijvoorbeeld internet.

Er is geen eenduidige test voor ADD. De diagnose ADD wordt meestal gesteld op basis van een gestructureerde vragenlijst en een concentratietest. Er kunnen, indien wenselijk, ook familieleden of andere direct betrokkenen uitgenodigd voor een interview. De uitkomst van de vragenlijst en de gesprekken moeten helderheid geven over ADD. Het onderzoek en de diagnostiek worden over het algemeen uitgevoerd door een psychiater of een psycholoog. Voor het stellen van de diagnose ADD worden de specifieke DSM IV criteria van AD(H)D gebruikt, exclusief hyperactiviteit.

DSM IV criteria van AD(H)D

  • Snel afgeleid door dingen en geluiden die niet belangrijk zijn voor de zaak waar men mee bezig is, bijvoorbeeld door mensen die elders aan het werk zijn.
  • Moeite met plannen en organiseren van activiteiten, bijvoorbeeld werk of taken.
  • Problemen met het voltooien van taken en tijdig klaar zijn.
  • Niet goed concentreren op details en hierdoor slordigheidsfouten maken.
  • Zeer vaak moeite met het volgen van uitleg en daardoor dingen missen.
  • Vaak zaken vergeten en verliezen, bijvoorbeeld sleutels, geld, of materiaal dat nodig is om een opdracht uit te voeren.

Een moeilijkheid met de criteria is, dat men ervan uitgaat dat deze klachten aanwezig dienen te zijn in alle leefgebieden zoals wonen, werken of in andere situaties waarbij de omgeving bepaalde eisen stelt. Een ander punt is dat men veronderstelt dat de symptomen al in de eerste zeven levensjaren aanwezig zijn. Ze zijn bij mensen met ADD in de kleutertijd lang niet altijd onderkend. Vooral bij volwassenen die in de jaren zeventig in een tolerante omgeving zijn opgegroeid, zorgden aandachtstekort- en concentratie- stoornissen niet altijd voor grote problemen. Daarom worden ze bij een standaard onderzoek soms moeilijk herkend. Bovendien zijn de ouders die betrokken worden bij zo'n onderzoek vaak al op een respectabele leeftijd en is hun informatie niet altijd eenduidig en nauwkeurig. Aangezien ADD in ongeveer 75% van de gevallen een gevolg is van erfelijke belasting, is de kans groot dat één van de ouders zelf ADD heeft. Dit betekent dat in het gezin van herkomst, afwijken van de algemene norm niet altijd als een probleem werd ervaren.

Klik hier voor een overzicht van kenmerken van ADD bij volwassenen

Vormen van begeleiding 

  • Medicijnen als o.a. Ritalin, Concerta en antidepressiva (door een daartoe bevoegde arts of psychiater voorgeschreven en begeleidt), in combinatie met coaching.
  • Specialistische coaching/ counselling/ begeleiding bij het managen van gedrag, sociale vaardigheden en het aanbieden van verschillende tools.
  • Voeding zou volgens sommige behandelaars een positieve invloed kunnen hebben op de symptomen. 

LET OP

CoachCounsellor begeleidt alléén mensen met ADD waarbij de diagnose is gesteld door een psychiater, arts of een in ADD gespecialiseerd psycholoog of instituut. Mensen met een vermoeden van ADD wordt geadviseerd, alvorens zich aan te melden voor begeleiding door CoachCounsellor, zich eerst te laten diagnosticeren. Verder hanteert CoachCounsellor als voorwaarde voor begeleiding dat medicatie wordt gebruikt, welke is voorgeschreven en wordt gemonitord door een arts. Dit omdat, uit onderzoek en ervaring met mijn (ADD) cliënten, is gebleken dat begeleiding zonder medicatie, net als medicatie zonder begeleiding, niet het gewenste resultaat geeft. (ADD-)gedrag verandert niet door een pilletje! Wel helpt medicatie om ADD-gedrag duurzaam aan te kunnen pakken zodat degene met ADD beter kan functioneren en ook de omgeving hier baat bij heeft.

Medicatie

Het is belangrijk te weten wat medicatie wél en niet doet. Medicatie gebruiken is net als je bril opzetten wanneer je bijziend bent. Het stelt je in staat om beter te functioneren. Alleen ga je met een bril op, je niet vanzelf anders gedragen, een verslag schrijven of zelfs maar op tijd uit je bed komen ’s morgens. Het stelt je ogen in staat om beter te functioneren, wanneer jij ervoor kiest om ze open te doen! Jij bent de baas over je gezichtsvermogen. Of je je je bril opzet, ogen opendoet, hoe je dit doet en waarnaar je kijkt, wordt door jou bepaald. Zo werkt dit ook bij medicatie.

Medicatie zorgt ervoor dat de stofjes dopamine en noradrenaline (neurotransmitters) vrij kunnen komen, waardoor je zenuwstelsel in staat wordt gesteld om boodschappen beter door te sturen. Hierdoor kun je: Alerter zijn, je beter focussen, meer motivatie en minder lusteloosheid voelen. Zodoende zorgt medicatie ervoor dat je je capaciteiten en kennis beter kunt gebruiken. Medicatie geeft je géén vaardigheden om iets te doen, daarvoor is begeleiding (in de vorm van coaching/ counselling/ therapie) absoluut noodzakelijk.

Geen medicatie bij AD(H)D kan veel meer schade doen, zowel emotioneel als sociaal, dan wat voor mogelijke bijwerkingen van medicatie dan ook. Helaas dringt dit nog niet door bij het grote publiek en bepaalde media helpen hier vaak niet bij. AD(H)D medicatie is één van de meest wereldwijd onderzochte middelen! Alleen bij oneigenlijk gebruik, zoals bijvoorbeeld door jongeren zónder AD(H)D of bij geen goede begeleiding door een daartoe bevoegde in AD(H)D gespecialiseerde arts kunnen er, net als bij andere medicijnen, risico’s aan verbonden zijn. Het is jammer en een misvatting dat deze middelen door sommige mensen worden gezien als drugs. Bij mensen met AD(H)D vullen ze juist tekorten aan.

Wanneer medicatie op de juiste manier wordt gebruikt en gemonitord door een arts, in combinatie met gespecialiseerde begeleiding m.b.t. het AD(H)D- gedrag, ervaren cliënten met AD(H)D een toename aan controle, motivatie, concentratie, rust en een verbetering in de sociale interactie. Zij voelen zich helderder in het hoofd en hebben geen overstroom meer aan gedachten. Er is ook minder chaos in handelingen, meer overzicht in planning, meer aandacht voor de (emoties van de) partner en zaken die voorheen niet gedaan werden (of half), komen nu wel af. Ook zeggen ze, veel beter in staat te zijn om met stress en rusteloosheid om te gaan, met minder frustratie. Het lijkt of er meer zin ontstaat om structuur in het leven aan te brengen. Er wordt meer geluisterd en er worden minder dingen vergeten. Wat ook als prettig ervaren wordt, is dat er minder vaak ruzies en conflicten zijn. Vaak hoor ik cliënten zeggen, spijt te hebben dat ze niet eerder aan medicatie zijn begonnen. Deze medicatie geneest niet, d.w.z. dat zodra je stopt met het innemen van de medicatie, het effect ook weg is.

ADD vaker

Het feit dat steeds meer volwassenen met deze diagnose te maken lijken te krijgen, ligt vooral aan de toegenomen kennis, de behandelmogelijkheden en de ontwikkelingen binnen onze maatschappij. Er zijn steeds meer prikkels. Zo is er steeds meer geluid in onze omgeving (verkeer, televisie, video, computer, mobiel, iPad, etc.), zijn er meer indrukken en neemt onze algemene ‘levenssnelheid’ steeds verder toe. De verwachtingen die men aan zichzelf stelt (of die anderen stellen), worden steeds hoger. Je moet meekomen, bijblijven en jezelf ontwikkelen. Doordat de figuurlijke lat veel te hoog ligt, komen steeds meer mensen thuis, op school of op het werk in de problemen. Wanneer men het echt niet zelf kan redden en ook de omgeving weet geen raad meer, dan wordt er in de meeste gevallen een beroep gedaan op de medische of geestelijke hulpverlening. De kans is dan aanwezig dat een hulpverlener ADD vaststelt en de persoon doorverwijst voor verder onderzoek.

Er zijn mensen die ADD een modeziekte of verschijnsel noemen. Het is geen nieuwe ‘ziekte of stoornis’, het is een stoornis die we vroeger vaak anders benoemden. Zo werd dit onder andere ‘Minimal Brain Damage’ genoemd. Men nam dan aan dat een kleine hersenbeschadiging de oorzaak was van het ‘niet-gangbare’ gedrag. Ook dachten veel mensen dat het een gedragsstoornis was waardoor men zich bijvoorbeeld ‘raar’ of asociaal gedroeg. Er werd toen niet gekeken naar mogelijke biologische oorzaken. Nu weet men dat dit wel het geval is, vooral door jarenlang Amerikaans onderzoek. Doordat de bekendheid van deze stoornis door de jaren heen is gegroeid en er meer kennis, inzake de beelden en uitingen van deze stoornis is (door onderzoek en praktijkervaringen), wordt deze minder snel verward met andere stoornissen en of afwijkingen en kan ADD sneller worden gediagnosticeerd. 

Bijkomende stoornissen 

AD(H)D gaat bij volwassenen vaak samen met andere psychische problemen. Zeventig procent van de mensen met AD(H)D hebben tevens last van depressieve gevoelens, angst- en dwangstoornissen, verslaving aan alcohol, drugs of een persoonlijkheidsstoornis.

ADD met depressie

De somberheid, die vaak bij een depressie past, wordt vaak gezien als een oorzaak vanwege de talloze mislukkingen die men in het leven heeft moeten doorstaan. De depressie wordt dan niet apart behandeld, dit wordt meegenomen in de begeleiding. Dit kan bijvoorbeeld door inzichtgevende gesprekken, ook bestaan er vormen van medicatie die goed zijn te combineren met AD(H)D en een depressie.

ADD met angst- en dwangstoornissen

Vaak heeft dit te maken met faalangst of het gevolg van een opeenstapeling van mislukkingen. Dit vraagt om onderzocht te worden, want wanneer er echt sprake is van een angststoornis dan heeft het de voorkeur om deze eerst te behandelen. Dwangmatigheid of perfectionisme kan een reden zijn om innerlijke chaos te compenseren. Wanneer met medicatie de innerlijke chaos kan worden gereduceerd dan verdwijnt ook de behoefte van dwangmatigheid en/ of perfectionisme. Wanneer er echt sprake is van een onafhankelijke dwangstoornis dan dient deze ook eerst te worden behandeld.

ADD met een persoonlijkheidsstoornis

Bij een aantal volwassenen met AD(H)D is in een eerder stadium een persoonlijkheidsstoornis vastgesteld. Een persoonlijkheidsstoornis als borderline heeft veel kenmerken die je ook bij iemand met AD(H)D treft. Ondanks dat deze diagnose samen kan vallen met AD(H)D, kunnen er toch kleine en specifieke verschillen zijn die een op zichzelf staande diagnose AD(H)D kan rechtvaardigen.

ADD met autisme of PDD-NOS

Steeds vaker wordt AD(H)D gezien als een onderdeel van het autistiform spectrum. Autistiform gedrag is geen autisme; het is op autisme gelijkend gedrag. Waar, bij personen met autisme de volledige triade aan kenmerken aanwezig is, doet zich bij mensen met autistiform gedrag slechts een enkel kenmerk van autisme voor. De overeenkomst ontstaat omdat beiden in veel gevallen problemen ondervinden bij het aangaan van sociale contacten. Het verschil is dat er bij iemand met autisme of PDD-NOS de aanleg ontbreekt voor sociale vaardigheden of sociale wederkerigheid.

ADD en verslaving

Mensen met AD(H)D hebben meer aanleg om verslaafd te raken aan bijvoorbeeld stimulerende, verdovende of kalmerende middelen, alsook computer- en sex- verslaving komen vaker bij mensen met AD(H)D voor. De exacte oorzaak is niet helemaal duidelijk, wel leidt in de meeste gevallen het gebruik van middelen tot een reductie van de symptomen. Dit vergroot de kans op verslaving, waardoor de problemen groter worden. In veel gevallen leidt een verslaving uiteindelijk tot een verergering van de symptomen. Een geslaagde behandeling voor AD(H)D kan de verslavingsgevoeligheid doen afnemen. Belangrijk is dan wel dat men bereid is om te stoppen met het gebruik van deze middelen. Ook een tweesporen beleid waarbij aan de ene kant de verslaving wordt behandeld en aan de andere kant begeleiding bij de AD(H)D. Medicatie zoals Ritalin wordt vaak gezien als een surrogaatdrug die middelen als speed, XTC en cocaïne vervangt. Desondanks blijft dit medicijn de meest gezonde alternatieve vorm tegen een verslaving.

IK KWAM, ZAG EN VERGAT WAT IK VAN PLAN WAS